Herken jij dit? Het verzuim in de zorg is op veel plekken aan het stijgen. Ik hoor het gesprek binnen de zorginstellingen aan. Het gaat erover dat het verzuim aan het stijgen is. Er zijn allerlei zaken die worden aangedragen die de oorzaak hiervan kunnen zijn. Zo veroorzaakt werkdruk, te weinig personeel, gaten in het rooster en de druk die daardoor op de medewerkers wordt gelegd voor de toename in het verzuim. Zeggen ze. Ook de steeds complexere zorgvraag draagt bij aan uitval van medewerkers, medewerkers gaan maar door en weten hun grenzen niet aan te geven in wat zij wel en niet kunnen. “Dit gaat zelfs zorgen voor meer burn-out”, verzucht een van de managers.

Ze zijn het erover eens; we moeten iets doen. Het kan zo niet langer. Maar waar ligt de oplossing? Hoewel er veel oplossingen te bedenken zijn is het goed om aan de voorkant te zoeken naar wat er gedaan kan worden.

Ken je dit soort discussies? Waarin we vaststellen wat er allemaal bij de medewerkers veranderd moet worden? Dat de oplossing daar gezocht moet worden? Wat mij betreft zien we dan iets belangrijks over het hoofd. We wijzen naar iets buiten onszelf als de oorzaak van het probleem. Met deze manier van denken leggen we de oorzaak buiten onszelf. Ligt daar de oplossing of moet er breder gekeken worden?

Kunnen we anders denken? De afgelopen jaren hebben veel zorgaanbieders vanuit druk vanuit de overheid bezuinigd op het aantal leidinggevenden. Dit is een populaire discussie die populistisch lijkt te worden. Daarbij zijn niet zelden hele managementlagen weggesneden zonder goed naar de span of control en de taakverdeling van de leidinggevenden te kijken. Veelal werd dit gedaan onder de vlag van de invoering van zelfsturing, zelforganisatie, zelfstandige teams of een afgeleide benaming.

Hoewel het goed is om te kijken naar het aantal managers en overhead, zorgt een te snelle teruggang in het aantal leidinggevenden voor problemen. Diverse zorgaanbieders kampen sinds het reduceren van het aantal leidinggevenden met een ziekteverzuim van rond de 10%. Streven naar minder leidinggevenden in de zorg lijkt daarmee soms averechts uit te pakken.

Bovendien valt het nog wel mee; tweejaarlijks onderzoek van Berenschot naar ken- en stuurgetallen, heeft uitgewezen dat het percentage leidinggevenden in de zorg bijna de helft is van andere sectoren.  En dan hebben de leidinggevenden in de zorg ook nog eens het dubbele aantal FTE’s aan te sturen.

Wat kan je als organisatie doen? Om het verzuim naar beneden te krijgen zou de nadruk volgens mij in de zorg minder moeten liggen op het reduceren van het aantal leidinggevenden en meer op het verbeteren van hun kwaliteit. Daarmee bedoel ik het goed toerusten van de managers om teams te begeleiden naar zelforganisatie.

Medewerkers in de zorg zijn gebaat bij leidinggevenden die hen faciliteren in hun werk in plaats van leidinggevenden die vertellen wat ze moeten doen. Daarmee is, ook met behulp van concepten als zelfsturing, in de zorg nog veel te verbeteren. Hier moeten de leidinggevenden een actieve rol in hebben. De teams hebben begeleiding en ondersteuning nodig om te groeien naar zelfsturing. De leidinggevenden hebben ondersteuning nodig om deze processen te kunnen begeleiden zodat hun kwaliteit omhooggaat. De managers moeten de dingen anders gaan doen en hebben daar ook goede toerusting voor nodig, dat verdienen ze en hebben ze nodig. Bovendien blijken er minder leidinggevenden nodig te zijn als de kwaliteit van de leidinggevenden verbetert.

Meer managementaandacht voor medewerkers draagt onder meer bij aan het verlagen van het ziekteverzuim. Wanneer een leidinggevende structureel zorgt voor een gemiddeld 4% lager ziekteverzuim van 30 medewerkers verdient hij of zij zichzelf ruimschoots terug! Wanneer je nabij bent ken je je medewerkers en kun je veel eerder signaleren en zelf waarnemen hoe het gaat met je medewerker. Zit hij/zij goed in zijn vel, nog op de goede plek. Je kent je medewerkers en ziet hoe het met ze gaat.

Het gevaar van te veel bezuinigen op leidinggevenden is dat het ten koste gaat van de productiviteit en kwaliteit van uitvoerende medewerkers – en zou wel eens de (mede) oorzaak kunnen zijn van het stijgende verzuim.

Minder (managers) is niet altijd meer (zorg).